25 yaşında demir yolu işçisi Phinas Gage, 13 Eylül 1848 tarihinde Vermont’da bir sondaj deliğini patlayıcı madde ile doldurmuştu. Demir bir çubukla patlayıcı maddeyi içe doğru iyice bastırınca büyük bir patlama yaşanır ve demir çubuk Gage’ın sol alt çenesinden girip, kafatasından fırladıktan sonra birkaç metre ileriye düşer. İlginç bir şekilde kazadan kısa bir süre sonra Gage’ın bilinci yerine gelir, kendisini şehre götürecek olan otomobile kendi kendine biner ve yolculuk sırasında da doktorla sohbet eder.

Gage bu kazadan sonra on iki yıl yaşamıştır. Sinirbilimindeki en ünlü olaylardan biri haline gelen bu kaza Gage’de elbet te ki izler bırakır. Sevilen bir insan olarak tanınan genç adamın karakteri değişmişti. Gage, kazadan sonra inatçı, kaprisli ve saygısız bir insan olup çıkmıştı. Bu gelişmeler çalışma hayatını da etkilemişti. İşinden olan Gage, daha sonra Şili’deki bir ahırda faytoncu olarak çalışmaya başlar ve New York’taki Barnum’s Amerikan Müzesi’nde kendisini sergilemekten bile çekinmez.

Genç adamda 1860 yılında epileptik nöbetler başlar ve böyle bir nöbette 21 Mayıs 1860 ‘ta hayatını kaybeder. Yedi yıl sonra mezarı açılır ve kafatasıyla demir çubuk kendisini tedavi eden Doktor John Martyn Harlow’a verilir. Harlow 1868 ‘da ilk kez olayı yayımlar. Gage de böylece sinirbilimi için beyin bölgelerinin işleviyle ilgili heyecanlı bir olay haline gelir. Ne var ki beyninden hiçbir parça kalmadığı gibi, otopsiyle ilgili belgeler de bulunmaz. Bu nedenle beyindeki hasarın tam olarak ne olduğu öğrenilemez.

Harvard Üniversitesi bilim insanları Gage’ın kafasını bilgisayarlı tomografiyle inceledi. Bu araştırmacılar kafasının korunduğu, Warren Anatomi Müzesi ‘nde kafatasını inceleme izni alan son kişilerdi. Fakat veriler daha sonra kaybolmuştu. Kaliforniya Üniversitesi’nde John Van Horn ile çalışan ekip ise kısa bir süre önce görüntüleri buldu ve bunların yardımıyla, Gage’deki hangi beyin bölgelerinin kaza nedeniyle hasar gördüğünü saptadı.

Sonuç: Demir çubuk, benlik algısından sorumlu bölgeyi ve duygulardan sorumlu adacık şeklindeki beyin bölgesini (insula) yarıp geçmiş. Daha önce tahmin edildiği gibi beynin orta çizgisi hasar görmemiş.
Fakat beynin sağ yarısı buna rağmen etkilenmiş, çünkü hasar gören bölgeleri sağ beynin yarısı ile bağlayan, ak maddenin bir kısmı zarar görmüş. Beyin hasarının yeniden canlandırılması, geçmişteki hasarın öğrenilmesi açısından elbette ki önemlidir, fakat çalışmadan ortaya çıkan diğer ilginç bir sonuç da, akmaddenin, demansta da zarar görüyor olmasıdır. Ve Alzheimer ve demans hastalarının birçoğunda da Gage’de görülen semptomlar görülmekte. (“Mapping Connectivity Damage in the Case of  Phineas Gage ‘’, PLoS dergisi)

Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi / Bilim Teknik Eki – 1 Haziran 2012.